หาด

วงศ์ : Moraceae
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Artocarpus lacucha Roxb. Ex Buch.-Ham.
ชื่อสามัญ : Monkey Jack, Monkey Fruit
ชื่อพื้นเมืองหรือชื่ออื่นๆ : กาแย, ตาแป, ตาแปง, มะหาด, มะหาดใบใหญ่

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ต้น : ไม้ต้นขนาดกลางถึงใหญ่ สูงประมาณ 15 - 20 เมตร เรือนยอดเป็นพุ่มกลมทึบ เปลือกนอกของลำต้นมีสีเทาแกมน้ำตาล หรือน้ำตาลดำ แตกเป็นสะเก็ดเล็กๆ ทั่วไป เปลือกชั้นในสีน้ำตาลแกมแดง มักมียางสีขาวหรือสีขาวแกมเหลืองซึมออกมาตามรอยแตก ตามยอดอ่อนมีขนนุ่มสีเทาถึงน้ำตาลปกคลุมหนาแน่น
ใบ : ใบเดี่ยว ออกเรียงสลับกัน ลักษณะใบรูปขอบขนานหรือรูปรี หรือรูปไข่ โคนใบมนหรือเว้ามน ปลายใบแหลม ขอบใบแก่เรียบแต่ขอบใบอ่อนหยักเป็นฟันเลื่อยเล็กๆ ท้องใบสากคายมือ
ดอก : ออกดอกเป็นช่อเล็กๆ ตามบริเวณซอกใบ ตอนปลายๆ กิ่งช่อดอกเพศผู้และเพศเมียอยู่บนต้นเดียวกัน ช่อดอกเพศผู้รูปขอบขนาน กลีบดอกมี 2 - 4 หยัก ช่อดอกเพศเมียรูปเกือบกลม กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอด ดอกมีสีเหลืองอ่อน
ผล : เป็นรูปทรงกลมค่อนข้างบิดเบี้ยวเป็นตะปุ่มตะป่ำ ผลมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 5-8 เซนติเมตร ก้านผลยาวประมาณ 1.2-3.8 เซนติเมตร ผิวผลขรุขระและมีขนนุ่มคล้ายกำมะหยี่ ผลอ่อนเป็นสีเขียว พอสุกจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองอ่อนถึงส้ม เมื่อแก่เป็นสีเหลืองปนน้ำตาล เนื้อผลนุ่มเป็นสีเหลืองถึงสีชมพู ภายในผลมีเมล็ดจำนวนมาก
การขยายพันธุ์ : วิธีการเพาะเมล็ดหรือวิธีการตอนกิ่ง เจริญเติบโตได้ดีในดินเกือบทุกประเภท (แม้ในช่วงที่มีฝนตกน้อย) ต้องการน้ำและความชื้นปานกลาง พรรณไม้ชนิดนี้มักพบขึ้นทั่วไปในที่กึ่งโล่งแจ้งตามป่าดงดิบ ปาเต็งรัง ป่าเบญจพรรณ ป่าคืนสภาพ ป่าหินปูน ที่ความสูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 100-1,800 เมตร ทางภาคตะวันออกเฉียงใต้ ภาคตะวันตกเฉียงใต้ และทางภาคใต้ของประเทศไทย

สรรพคุณ

1. แก่นมะหาดมีรสร้อน มีสรรพคุณเป็นยาแก้กระษัย ละลายเลือด กระจายโลหิต (แก่น,ผงปวกหาด)

2. แก่นมะหาดมีสรรพคุณช่วยแก้โรคกระษัยไตพิการ กระษัยเสียด กระษัยดาน กระษัยกร่อน กระษัยลมพานไส้ กระษัยทำให้ท้องผูก (แก่น)

3. ช่วยแก้อาการเบื่ออาหาร (แก่น,ผงปวกหาด)

4. ช่วยแก่ตานขโมย (แก่นเนื้อไม้)

5. แก่นมะหาดมีสรรพคุณเป็นยาแก้ดวงจิตขุ่นมัว ระส่ำระสาย แก้อาการนอนไม่หลับ (แก่น)

6. แก่นมีสรรพคุณเป็นยาแก้ลม (แก่น,แก่นเนื้อไม้,ผงปวกหาด)

7. เปลือกต้นสดนำมาต้มกับน้ำกินเป็นยาแก้ไข้ หรือจะใช้รากสดหรือแห้ง นำมาต้มกับน้ำกินเป็นยาแก้ไข้ก็ได้ (เปลือกต้น,ราก) แก่นมีรสร้อน สรรพคุณเป็นยาแก้ไข้ต่าง ๆ (แก่น)

8. รากมะหาดสดหรือแห้งนำมาต้มกับน้ำกินเป็นยาแก้พิษร้อนใน (ราก)

9. ช่วยแก้อาการกระหายน้ำ (แก่น,ผงปวกหาด)

10. ช่วยแก้เสมหะ (แก่น)

11. ช่วยแก้หอบหืด (แก่น)

12. ช่วยแก้อาการท้องอืดท้องเฟ้อ (แก่น,ผงปวกหาด) ส่วนแก่นเนื้อไม้มีสรรพคุณแก้จุกแน่น แก้ท้องขึ้นอดเฟ้อ ช่วยขับลม ผายลม (แก่นเนื้อไม้)

13. ช่วยแก้ฝีในท้อง (แก่น,ผงปวกหาด)

14. ช่วยแก้ท้องโรพุงโต แก้จุกผามม้ามย้อย (แก่น)

15. แก่นเนื้อไม้มีสรรพคุณเป็นยาระบาย แก้ท้องผูกไม่ถ่าย (แก่นเนื้อไม้) ส่วนยางและเมล็ดก็มีสรรพคุณเป็นยาถ่ายเช่นกัน (ยาง,เมล็ด)

16. เปลือกต้นสดนำมาต้มกับน้ำกินเป็นยาช่วยขับพยาธิ ถ่ายพยาธิ พยาธิตัวตืด หรือจะใช้รากสดหรือแห้ง นำมาต้มกับน้ำกินเป็นยาขับพยาธิก็ได้ (เปลือกต้น,แก่น,ราก) (แก่นเนื้อไม้มีสรรพคุณเป็นยาถ่ายพยาธิไส้เดือนตัวกลม พยาธิเส้นด้าย พยาธิตัวตืด พยาธิตัวแบน)

17. ตำรายาไทยจะใช้ผงปวกหาดเป็นยาถ่ายพยาธิ พยาธิเส้นด้าย พยาธิไส้เดือน และพยาธิตัวตืด โดยใช้ผงปวกหาดในขนาด 3-5 กรัม นำมาละลายหรือผสมกับน้ำสุกที่เย็นแล้วดื่มตอนเช้ามืดก่อนอาหารเช่า (หรือจะผสมน้ำมะนาวลงไปด้วยก็ได้) หลังจากนั้นประมาณ 2 ชั่ว ให้กินยาถ่าย (ดีเกลือ) ก็จะช่วยขับพยาธิออกมา วิธีนี้ใช้กับเด็กได้ดี แต่เวลาปรุงยาควรใส่ลูกกระวานหรือลูกจันทน์เทศด้วยเพื่อแก้อาการไซร้ท้อง สำหรับเด็กให้ใช้ผงปวกหาดเพียงครึ่งช้อนโต๊ะ ละลายในน้ำมะนาว 1 ช้อนโต๊ะ รับประทานเพียงครั้งเดียว (ผงปวกหาด)

18. ช่วยขับปัสสาวะกะปริดกะปรอย (แก่น,ผงปวกหาด)

19. ช่วยขับโลหิต (แก่น,แก่นเนื้อไม้,ผงปวกหาด)

20. ใบมะหาดมีสรรพคุณช่วยแก้โรคบวมน้ำ (ใบ)

21. ช่วยแก้น้ำเหลืองเสีย (แก่น)

22. เปลือกต้นมีสรรพคุณเป็นยาฝาดสมาน (เปลือกต้น)

23. ผงปวกหาด ใช้ละลายน้ำทาแก้ผื่นคัน แก้เคือง (ผงปวกหาด) ส่วนแก่นมีสรรพคุณช่วยแก้ประดวงทุกชนิด (แก่น)

24. ช่วยแก้อาการปวด (ผงปวกหาด)

25. แก่นมะหาดมีสรรพคุณเป็นยาแก้เส้นเอ็นพิการ (แก่น,แก่นเนื้อไม้)

26. รากสดหรือแห้งนำมาต้มกับน้ำกินเป็นยาแก้กระษัยในเส้นเอ็น (ราก)

27. รากเป็นยาบำรุงและมีฤทธิ์บรรเทาการอุดตัน (ข้อมูลไม่ได้ระบุว่าบรรเทาอาการอุดตันอะไร) (ราก)