กะเม็ง
วงศ์ ASTERACEAE (COMPOSITAE)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Eclipta prostrata Linn.
ชื่อสามัญ False daisy, White head
ชื่อพื้นเมืองหรือชื่ออื่นๆ กะเม็งตัวเมีย, หญ้าสับ, ฮ่อมเกี่ยว, บั้งกีเช้า, คัดเม็ง
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ลักษณะทั่วไป ลำต้น ลักษณะกลมตั้งตรง สูง 30-50 เซนติเมตรสีน้ำตาลแดง มีขนแข็งสากมือปกคลุม ใบ เป็นใบเดี่ยวเรียงสลับตรงข้าม ใบแคบเรียวยาว ปลายใบค่อนข้างแหลม ขอบใบหยักเล็กน้อย ไม่มีก้านใบ มีขนสีขาวสั้น ๆ ปกคลุมทั่วทั้งใบ ดอก ออกเป็นช่อกระจุก มีกลีบเลี้ยง 5-6 กลีบ สีเขียวรองรับช่อดอก ผล มีสีเหลืองปนดำ แก่แล้วแตกให้เมล็ดหลุด การแพร่กระจาย พบในที่โล่งแจ้ง ต้องการน้ำและความชื้นค่อนข้างมากและบริเวณริมคูน้ำ ตามหาดทรายนาข้าว
ประโยชน์ด้านอาหาร ยอดอ่อนรับประทานเป็นผักสดกับลาบ ก้อย หรืออาหารที่มีรสจัด ดับกลิ่นคาว หรือปรุงแกงอ่อมหรือแกงลาว
สรรพคุณทางยา
- ลำต้น บำรุงไต อวัยวะเพศ แก้ตกขาวโรคมะเร็ง โรคดีซ่าน คอตีบ ไอเป็นเลือด ปัสสาวะเป็นเลือด ถ่ายเป็นเลือด โรคลำไส้อักเสบ โดยต้มน้ำดื่ม หรือนำลำต้นมาตำให้ละเอียด คั้นเอาน้ำผสมกับน้ำหอมใช้สูดดม แก้ไข้หวัด คัดจมูก และบดละเอียดผสมกับพริกไทยป่น และน้ำผึ้งปั้นเป็นลูกกลอน บำรุง ร่างกาย แก้ปวดเมื่อย
- ใบ ใบสดตำละเอียดคั้นเอาน้ำผสมกับน้ำมันมะพร้าวใส่ผมทำให้ผมดก-ดำ เป็นมัน แก้ผมหงอกก่อนวัย ผสมกับน้ำผึ้ง แก้โรคหวัด ตำเอากากมาพอกบริเวณแผลฟกช้ำ ห้ามเลือด แผลไฟไหม้ แก้โรคผิวหนัง กลากเกลื้อน ปากเปื่อย พิษแมลงป่องต่อย
- ใบและดอก ต้มแล้วทาเหงือก บรรเทาอาการปวดฟัน ราก ต้มน้ำดื่มเป็นยาแก้โรคเลือดจาง โรคปอด ท้องร่วง โรคบิด ตับอักเสบ หอบหืด หลอดลมอักเสบอาการแน่นหน้าอก รักษาโรคเกี่ยวกับตา สารสำคัญ มีแอลคาลอยด์ ecliptine nicotine
- เป็นยาห้ามเลือด ใช้ต้นสดตำพอกหรือต้นแห้งบดเป็นผงโรยที่แผล
- แก้บิดถ่ายเป็นมูกเลือด ใช้ต้นแห้ง 30 กรัม หรือต้นสด 120 กรัมต้มน้ำกินติดต่อกัน 3-4 วัน
- แก้โรคผิวหนังผื่นคันจากการทำนา ใช้น้ำคั่นใบสดทาบริเวณมือและเท้า
- แก้ผมหงอกก่อนวัย ใช้น้ำคั่นจากต้นเคี่ยวกับน้ำมันงาหรือน้ำมันมะพร้าวทาศีรษะจะทำให้ผมดกดำ และแก้ผมหงอกก่อนวัย
เพาะขยายพันธุ์ ขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด
