ส้มแขก
วงศ์ GUTTIFERAE
ชื่อวิทยาศาสตร์ Garcinia atroviridis Griff.
ชื่อสามัญ Som khaek
ชื่อพื้นเมืองหรือชื่ออื่นๆ ส้มควาย ส้มมะวน ชะมวงช้าง
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ มีลักษณะทรงพุ่มกว้าง ลำต้นสูงใหญ่ เป็นพืชไม่ผลัดใบ ใบมีขนาดโต ผิวมันคล้ายใบมังคุด แต่มีขนาดใหญ่ และสีจางกว่าใบมังคุด ดอกออกตามปลายยอด คล้ายดอกมังคุด ผลอ่อนมีสีเขียว เมื่อแก่จัดจะเปลี่ยนเป็นสีเหลืองแก่ มีขนาดใกล้เคียงกับ ผลกระท้อน เนื้อมีรสเปรี้ยวจัด เมล็ดลีบแบน
ประโยชน์ด้านอาหาร ยอดอ่อนนำมาต้มเนื้อ เพราะมีรสเปรี้ยว มีฤทธิ์ละลายไขมันทำให้เนื้อต้มไม่เป็นไข ผลมีรสเปรี้ยวนิยมนำมาหั่นบางๆ แล้วตากแห้ง ใช้แกงส้ม หรือต้มเนื้อ ปรุงอาหารอย่างอื่นที่ต้องการให้มีรสเปรี้ยว ผลส้มแขก มีสาร HCA หรือ Hydroxy-citric acid อยู่เป็นจำนวนมาก โดยพบว่า HCA นี้มีคุณสมบัติในการยับยั้งการสะสมของไขมัน ส่วนเกินในร่างกายและลดความอยากอาหารได้ จึงได้มีบางคนนำผลส้มแขกมาใช้ในการควบคุมน้ำหนัก
สรรพคุณทางยา
- ราก ใช้ทำเป็นยาแก้กระษัย รากใช้ทำเป็นยารักษานิ่ว ด้วยการนำมาตากแห้งแล้วต้มกับน้ำผสมกับรามังคุดและรากจูบู
- ดอก ช่วยแก้อาการไอ สรรพคุณส้มแขกใช้เป็นยาขับเสมหะ ช่วยรักษาโรคเบาหวาน ด้วยการใช้ดอกตัวผู้แห้งต้มกับน้ำ (อัตราส่วน 7ดอก : น้ำ 1 ลิตร) เติมน้ำครั้งที่สองใส่ดอก 3 ดอกต่อน้ำ 1 ลิตร โดยไม่ต้องทิ้งดอกที่ต้มในครั้งแรก แล้วนำมาดื่ม (ดอกตัวผู้)
- ผลแก่ นำมาใช้ทำเป็นชาลดความดันได้ หรือจะใช้ดอกก็ได้
- ใบสด นำมารับประทานช่วยแก้อาการท้องผูก
- ผลส้มแขก สรรพคุณช่วยลดความอยากอาหาร ความรู้สึกหิวอาหาร
- ใช้เป็นยาสมุนไพรช่วยฟอกโลหิต
- ตำรายาพื้นบ้านใช้ส้มแขกทำเป็นยาบรรเทาอาการปวดท้องในสตรีมีครรภ์
- ส้มแขกสรรพคุณใช้เป็นยาระบายอ่อนๆ มีฤทธิ์เป็นยาขับปัสสาวะ ช่วยเร่งระบบการเผาผลาญอาหาร ช่วยดักจับแป้งและไขมันจากอาหารที่รับประทานเข้าไป สารสกัดจากส้มแขกช่วยทำให้ลำไส้เกิดการเคลื่อนไหวตัวได้เร็วขึ้นและขับไขมันออกมา ส้มแขกลดน้ําหนัก เนื่องจากผลส้มแขกมีกรดมีกรดไฮดรอกซีซิตริก (HCA) มีสรรพคุณในการช่วยลดน้ำหนักและช่วยลดไขมันส่วนเกินของร่างกายได้
มีคุณสมบัติช่วยสกัดกั้นการเปลี่ยนแปลงของคาร์โบไฮเดรต (อาหารจำพวกแป้งและน้ำตาล) ไม่ให้เปลี่ยนเป็นไขมันสะสมตามร่างกายได้ แต่จะนำไปเป็นพลังงานให้ร่างกาย ทำให้ร่างกายไม่อ่อนเพลีย ส้มแขกลดความอ้วน ช่วยกระตุ้นให้มีการดึงเอาไขมันที่สะสมในร่างกายออกมาใช้เป็นพลังงาน ทำให้ไขมันที่สะสมตามส่วนต่างๆของร่างกายลดน้อยลง ซึ่งจะทำให้ร่างกายมีน้ำหนักลดลงอย่างช้าๆ ประมาณ 1 กิโลกรัมภายใน 3-4 อาทิตย์
เพาะขยายพันธุ์ การเพาะเมล็ด ตอนกิ่ง
